Η Φιλόμουσος Εταιρεία της Βιέννης ιδρύθηκε το 1814, ένα χρόνο μετά από την αντίστοιχη της Αθήνας, από τον Ιωάννη Καποδίστρια την οποία και έθεσε υπό την προστασία του Τσάρου της Ρωσίας Αλέξανδρου Α΄.
Συγκεκριμένα κατά το χρονικό διάστημα, Φθινόπωρο του 1814, που ο Ι. Καποδίστριας βρισκόταν στη Βιέννη, ως υπουργός των εξωτερικών της Ρωσίας, για τις εργασίες του πολύ σημαντικού Συνεδρίου των Ηγεμόνων, γνωστότερου ως Συνέδριο της Βιέννης, που συνήλθε στη πόλη αυτή μετά την πτώση του Ναπολέοντα, τον πλησίασε ο διαμένων στην ίδια πόλη Άνθιμος Γαζής και τον ενημέρωσε για την ίδρυση και τους σκοπούς της Φιλομούσου Εταιρείας της Αθήνας, της οποίας και τελούσε επίτροπος. Τότε ο Ι Καποδίστριας λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι το σωματείο αυτό τελούσε υπό την προστασία της Αγγλίας, βρήκε την ευκαιρία και ανέλαβε την ίδρυση ομώνυμης εταιρείας με έδρα τη Βιέννη, συντάσσοντας ο ίδιος στη γαλλική γλώσσα το καταστατικό της, πιθανώς καθ΄ υποτροπή του Τσάρου, για αντιστάθμιση της αγγλικής επιρροής στον ελλαδικό χώρο, όπως αυτό διαφαίνεται και από τις σημειώσεις στην αυτοβιογραφία του στις σχετικές προτάσεις που έκανε στον Τσάρο:
- «Οι Άγγλοι ίδρυσαν ήδη εν Αθήναις εταιρείαν με τον φαινομενικόν σκοπόν της συλλογής και της διατηρήσεως των αρχαιοτήτων. Ας ακολουθήσωμεν το παράδειγμα τούτο, εφαρμόζοντες αυτό ουχί προκειμένου περί του παρελθόντος, αλλά περί του παρόντος και του μέλλοντος και παρέχοντες βοήθειαν τινά εις τους πτωχούς Έλληνας νέους τους διψώντας παιδείαν».
ΣΦΡΑΓΙΔΟΛΙΘΟΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΜΟΥΣΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ
Στη συνέχεια το καταστατικό αυτό ανέλαβε ο Α. Γαζής και τυπώθηκε σε δίγλωσσο φυλλάδιο (γαλλική και ελληνική γλώσσα) που διανέμονταν στα μέλη και σε γνωστούς αυτών.
Σκοπός και της εταιρείας αυτής ήταν να δώσει στην αντίστοιχη αθηναϊκή τα αναγκαία μέσα: «δια την αύξησιν και επίδοσιν των μαθήσεων εις την Ευρώπη Ελλάδα, δια την έκδοσιν των κλασσικών συγγραφέων και βοήθειαν πτωχών μαθητών, όσοι σπουδάζωσι τας επιστήμας, και τέλος δια την ανακάλυψιν παντός είδους αρχαιοτήτων», καθώς και για βοήθεια ίδρυσης στο Πήλιο «ενός σχολείου τακτικού κατά μίμησιν των Ακαδημιών της Ευρώπης».
Έτσι κατά τη διάρκεια του εργασιών του Συνεδρίου άρχισε παράλληλα ν΄ αναπτύσσεται και η Φιλόμουσος Εταιρεία και να δημιουργείται ένα έντονο φιλελληνικό ρεύμα με πολλά μέλη που πρόσφεραν αξιόλογα ποσά για τον σκοπό της.
Οι κινήσεις της Εταιρείας φαίνεται να έγιναν αντιληπτές και να θορύβησαν την αστυνομία που έσπευσε να ενημερώσει σχετικά τον Κλέμενς φον Μέττερνιχ που με τη σειρά του φάνηκε να ανησύχησε διαβλέποντας να υποβόσκει κάτω από τους επιφανειακούς στόχους προετοιμασία απελευθερωτικού κινήματος, που κάτι τέτοιο θα ήταν ενάντιο στις διπλωματικές σχέσεις που διατηρούσε η χώρα του με την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Συνέπεια αυτού ήταν να δημιουργηθούν διπλωματικές ενστάσεις οι οποίες εξανάγκασαν τελικά τον Ι. Καποδίστρια να διορίσει αντιπρόσωπό του στην Εταιρεία τον Αλέξανδρο Βασιλείου.
Η Φιλόμουσος Εταιρεία της Βιέννης συνέχισε τη δραστηριότητά της μέχρι τις παραμονές της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Το δε έργο της χαρακτηρίστηκε σπουδαίο.
ΠΗΓΗ : www.wikipedia.org , www.sixbid.com